SHBA
Fenomeni i përhapur në drejtësi, arsim dhe shëndetësi. Problem, mosndëshkimi i zyrtarëve
Irgis Hysenaj
Në Shqipëri, korrupsioni mbetet i përhapur në të gjitha degët e qeverisë, por veçanërisht ai është i përhapur në shëndetësi dhe brenda sistemit të drejtësisë gjyqësor. Ky është konstatimi i raportit të Departamentit Amerikan të Shtetit, i cili ka nxjerr konstatimet për vitin 2015 sa i përket zbatimit të të drejtave dhe lirive të njeriut. Raporti vjetori i DASH-it për të drejtat e njeriut në botë u prezantua nga sekretari amerikan i Shtetit, John Kerry.
Raporti për Shqipërinë
Republika e Shqipërisë është një demokraci parlamentare. Kushtetuta ia njeh autoritetin legjislativ Parlamentit me një dhomë (Kuvendi), i cili zgjedh si kryeministrin ashtu edhe presidentin. Kryeministri kryeson qeverinë, ndërkohë që presidenti ka pushtet të kufizuar ekzekutiv. Në qershor janë mbajtur zgjedhjet lokale për kryetar të komunave dhe këshillave komunalë. Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë (OSBE) vlerësoi ditën e zgjedhjeve në përgjithësi pozitive, por ka vërejtur disa parregullsi të rëndësishme procedurale. Problemet më të rëndësishme të të drejtave të njeriut kanë qenë korrupsioni i përhapur në të gjitha degët e qeverisë, veçanërisht brenda sistemit të drejtësisë dhe të kujdesit shëndetësor, si dhe dhuna në familje dhe diskriminimi ndaj grave. Qeveria ka bërë pak përparim në trajtimin e kërkesave të shumta për kthimin apo kompensimin e pronave të konfiskuara gjatë kohës së komunizmit. Ka vazhduar të jetë e përhapur shenja e abuzimit të fëmijëve. Vendi vazhdoi të jetë një burim dhe destinacion i trafikimit seksual dhe punës së detyruar.
Mohimi i gjykimit të drejtë publik
Mosndëshkimi mbeti problem. Prokuroria dhe sidomos bindja e zyrtarëve që kanë kryer abuzime mbeten sporadike. Zyrtarë, politikanë, gjyqtarë dhe ata me interesa të fuqishme biznesi shpesh ishin në gjendje për të shmangur ndjekjen penale. Qeveria nisi hetimet e disa zyrtarëve të nivelit të lartë, por prokuroria i vonoi rastet. Edhe pse Kushtetuta parashikon gjyqësor të pavarur, presioni politik, kërcënimet, korrupsioni i përhapur dhe burimet e kufizuara disa herë penguan gjyqësorin të funksiononte në mënyrë të pavarur dhe efikase. Seancat gjyqësore ishin shpesh jo të hapura për publikun. Disa agjenci shfaqën një model të mospërfilljes për urdhrat e gjykatës. Politizimi i emërimeve në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën Kushtetuese kërcënuan dhe minuan pavarësinë dhe integritetin e këtyre institucioneve. Që nga shtatori, dy vende të lira në Gjykatën Supreme ka mbetur e paplotësuar, pas gati dy vjetësh, pavarësisht një mungese të konsiderueshme të rasteve me të cilat përballet në gjykatë. Në përgjithësi, Ministria e Drejtësisë nuk ka fuqi për të ndjekur masat disiplinore ndaj gjyqtarëve. Kushtetuta mundëson lirinë fjalës e të shtypit dhe qeveria përgjithësisht respekton këto të drejta. Por ka raportime që qeveria, biznesi dhe grupet kriminale tentuan që të influenconin median në mënyra jo korrekte. Ligji siguron penalitete kriminale për korrupsion nga zyrtarët, por qeveria nuk e ka implementuar saktë ligjin dhe zyrtarët shpesh janë angazhuar në praktika korruptive me pandëshkueshmëri. Korrupsioni ka qenë problem te policia dhe në institucionet edukuese, përfshirë këtu edhe universitetet publike. Përveç gjyqtarëve dhe zyrtarëve publikë, shumë studentë u ankuan se profesorët u kërkuan ryshfet, për t’u dhënë nota që të kalojnë klasën. Gjatë këtyre viteve, autoritetet ndërmorën disa masa për t’i bërë ballë korrupsionit dhe bënë progres. Prokurorët bënë një progres të dukshëm, për të goditur korrupsionin në nivele të ulëta, por prokurorët që hetojnë krime të rënda nuk ia dolën të kapin kriminelët, për shkak të frikës së hetuesve për hakmarrje, mungesës së përgjithshme të resurseve dhe korrupsionit brenda sistemit gjyqësor.
Policia instaloi kamera në uniforma dhe kjo bëri që ata të refuzonin ryshfetet më shpesh, duke cituar kontrollin e rritur. Qeveria e zgjeroi kontrollin në sistemin e automatizuar edhe te policia që kontrollon trafikun, duke përfshirë edhe komisionet e qarkullimit rrugor që janë përgjegjëse për të zgjidhur probleme të shkeljes së rregullores, duke ulur mundësitë për praktika korruptive.
Një numër i agjencive shtetërore investiguan rastet korruptive, por burimet e limituara, rrjedhja e informacionit, presioni politik real dhe i perceptuar dhe sistemi i rivendosur i çorganizuar penguan hetimet.